تولید زرشک دانه اناری در خراسان جنوبی – تولید زرشک دانه اناری به عنوان یکی از انواع اصلی زرشک در ایران، به ویژه در مناطق خراسان جنوبی، بسیار مورد توجه است. در اینجا به مراحل و اصول تولید این نوع زرشک میپردازیم:
کاشت و نگهداری:
- انتخاب زمین: زرشک به خاکهای شنی-رسی و کمی اسیدی تا قلیایی نیاز دارد. مناطقی که زرشک در آن رشد میکند باید آفتاب کافی داشته باشد و آب زیادی مصرف نکند.
- کاشت نهال: نهالهای زرشک معمولاً در پاییز یا اوایل بهار کاشته میشوند. فاصله بین نهالها باید حدود 3 تا 4 متر باشد تا رشد مناسبی داشته باشند.
- نگهداری: آبیاری کنترل شده، هرس سالانه برای جلوگیری از رشد بیش از حد و تراکم بیش از حد شاخ و برگ، و کنترل آفات با روشهای بیولوژیکی یا مکانیکی به جای استفاده از سموم شیمیایی.
زرشک در دو نوع دانه دار و بی دانه در مناطق مختلف ایران از جمله خراسان، تهران، اصفهان، کرمان و آذربایجان، گیلان و مازندران و مناطق کوهستانی می روید. میوه زرشک (Barberry fruit) بی دانه همان زرشک پلویی است که در ایران مصرف غذایی فراوان دارد و در خراسان پرورش داده می شود.
زرشک پلویی یکی از پرمصرف ترین و پرطرفدارترین محصولات گیاهی ایران می باشد که متاسفانه در جهان ناشناخته و ناشناس باقی مانده است. بدیهی است که تمرکز تبلیغات روی این ماده غذایی و تلاش برای معرفی آن به ملت های دیگر تا چه اندازه می تواند در صادرات آن و در نتیجه رشد اقتصادی در بخش کشاورزی موثر باشد و کمک شایانی نیز به وضعیت معیشتی کشاورزان بنماید.
زرشک دانه دار بیشتر کاربرد زینتی دارد و مصارف خوراکی آن اندک و بیشتر مصرف داریی دارد. زرشک دانه دار در پارکها و نواحی تفریحی و باغچهها به خاطر ظاهر زیبا و گیرایش کاشته میشود. رشد مناسب درختچه زرشک در دمای ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتیگراد صورت می گیرد و آغاز رشد آن در ماههای فروردین و اردیبهشت می باشد.
شکوفه دهی زرشک در حرارت بیشتری بین ۲۰ تا ۲۳ درجه سانتیگراد رخ می دهد و درختچه زرشک نسبت به سرمای زیاد و افت گرما مقاوم است و می تواند به خواب زمستانی بلندمدت فرو رود. از زرشک دانه دار سیاه بیشتر در درمان بیماری هایی کبد و غلظت خون استفاده می گردد.
- بیشتر بخوانید: فروش عمده زرشک پفکی صادراتی ۱۴۰۳
برداشت:
- زمان برداشت: زرشک در مهر تا آبان برداشت میشود. دانههای زرشک باید تا حدی رسیده باشند که رنگ قرمز تیره پیدا کرده و هنوز سفت باشند.
- روش برداشت: زرشک دانه اناری به دو روش اصلی برداشت میشود:چیدن دستی: خوشهها با دست چیده شده و سپس دانهها از شاخهها جدا میشوند.
- ضربه زدن: با ضربه زدن به شاخهها، دانهها روی پارچهای که زیر درخت پهن شده میریزند.
خشک کردن:
- خشک کردن در آفتاب: زرشک دانه اناری پس از برداشت روی سطحی پهن میشود تا زیر نور آفتاب خشک شود. این فرآیند معمولاً چند هفته طول میکشد و نیاز به زیر و رو کردن زرشکها دارد تا خشک شوند.
- کنترل رطوبت: زرشک باید به اندازه کافی خشک شود تا رطوبت آن به زیر 18 درصد برسد که از فساد و کپک زدن جلوگیری کند.
پاکسازی و بستهبندی:
- پاکسازی: پس از خشک شدن، زرشکها باید برای جداسازی شاخهها، برگها و سایر ناخالصیها پاکسازی شوند. اغلب از دستگاههای بادی یا لیزری برای این کار استفاده میشود.
- بستهبندی: زرشک دانه اناری خشک شده باید در بستهبندیهای بهداشتی و مناسب قرار گیرد تا از آلودگی و رطوبت در امان بماند.
کیفیت:
کیفیت زرشک دانه اناری به عواملی مانند رنگ (قرمز روشن)، درشتی دانهها، یکدستی و عدم وجود ناخالصیها بستگی دارد. زرشک دانه اناری به دلیل رنگ و طعم خاص خود، در آشپزی ایرانی و بینالمللی محبوب است و به عنوان یک محصول صادراتی نیز شناخته میشود.
زرشک دانه اناری – نگاهی به روشهای سنتی و مدرن تولید
زرشک دانه اناری یا زرشک یاقوتی یا آفتاب خشک به نوعی زرشک خشک قرمز گفته می شود که سریع و در مٰعرض نور خورشید خشک می شود. تا همین چند سال پیش زرشک محصول ارزشمند و گرانقیمتی نبود. از این رو کشاورزان و باغداران این منطقه زرشک را به غیر بهداشتی ترین شیوه خشک می کردند. معمولا در سطوح مسطحی که کاهگل شده بود و نام آن خرمن است، زرشک به صورت لایه ای چند سانتی بر روی خرمن پهن می شد. خرمن ها در فضای آزاد قرار دارند.
نور خورشید و خاک کاهگل رطوبت زرشک را از ان به سرعت می گیرد و زرشک خشک در کمتر از ۲۰ روز به رطوبت هیجده تا بیست درصد می رسید. قبلا اشاره کرده ایم که نور و حرارت از عوامل موثر در تغییر رنگدانه های زرشک محسوب می گردد. از این رو خشک کردن زرشک در برابر نور مستقیم خورشید یکی از عوامل مهم در کاهش کیفیت آن می باشد. از این گذشته چون دانه های زرشک در زمان کوتاهی رطوبت خود را از دست می دهند، زرشک خشک شده حالت جمع شدگی دارد و این دومین فاکتور در پایین بودن کیفیت زرشک خشک در این حالت است.
زرشک خشکی که با این روش و متد تولید می گردد به زرشک یاقوتی، زرشک اناری یا زرشک معمولی معروف است. از دیگر فاکتورهای پایین آمدن کیفیت زرشک خشک شده در این حالت چسبیدن گل و خاک و برگ و سایر مواد خارجی به زرشک است. به خاطر همسطح بودن خرمن با زمین آلودگی های دیگری نیز به زرشک خشک اضافه می گردد که بار میکروبی زرشک را بالا می برد.
اگر احیانا در هنگام خشک کردن باران ببارد، دیگر واقعا ان زرشک تقریبا هیچ شانسی در بازار مصرف ندارد. ظاهری پیدا می کند که سیاه است و بیشتر به درد فراورده هایی همچون لواشک می خورد. در مجموع با احتساب حمله پرندگان و آلودگی ناشی از حضور حشرات، کپک، و مخمر 30 تا 35 درصد از محصول سالیانه در این روش که به آن روش آفتاب خشک هم می گویند دچار ضایعات میگردید. از این روش هنوز هم برخی از کشاورزان و باغداران استفاده می کنند. مزیت این روش برای باغداران اینست که در زمان کوتاهی از فصل برداشت، زرشک را اماده عرضه به بازار می کنند و پول آن ها خیلی زود به جیب کشاورزان واریز می شود. البته برخی از باغداران زرشک چاره ای هم ندارند. چراکه برای تولید زرشک با کیفیت نیاز به سوله های مسقف است.
- بیشتر بخوانید: تفاوت زرشک کوهی و پلویی
